Onderwerp: Over kleef- en krulgolven

Ik dacht toch nog wat verder na over een escalatie in een ander topic waar ik voor de vrucht van de eikenboom werd uitgemaakt.
Ik zeil nu zo'n 50 jaar en ben altijd gefascineerd geweest door golf en stroom patronen in het water.
Hoewel ik door mijn enthousiasme voor moderniteiten in de navigatie misschien modern lijk, ben ik eigenlijk een heel ouderwetse en conservatieve zeiler. Ik heb leren zeezeilen van een oude zeeloods met alleen een kompas en een echolood, en papieren kaarten.
Hij heeft me trachten te leren om de zee te "lezen": golven, stroomgeulen, tegenstromen, de kleur van het water, een en ander in samenhang met de wind.

Van hem heb ik termen geleerd als "kleef- en krulgolven", hoe de zee soms afvlakt bij de kentering of juist opbolt. Hij had er allerlei namen voor, net zoals eskimo's vele namen kennen voor de verschillende vormen van sneeuw en ijs. Hij kon de zee en onze estuaria "lezen": de geulen in Zeeland en op het Wad, de geulen tussen de platen voor Zeeland. Ik schreef al eens eerder over "kleverige" en "blije" golven in een eerder topic.

Tegenwoordig lijkt het dat we ons bij het varen het meeste druk maken over de informatie die we vanuit alle externe bronnen ter beschikking hebben. Kaarten moeten op de meter nauwkeurig de boeien aangeven, gegevens van allerlei sensoren worden geïntegreerd tot een virtueel plaatje van de werkelijkheid die wanneer die wegvalt ons in onzekerheid brengt. We kunnen ons enorm druk maken over het tijdig beschikbaar zijn kaart-updates.

Wat ik me afvraag is hoe vroeger gevaren werd: welke externe middelen hadden ze in vroeger tijden tot hun beschikking om een plaatje van werkelijkheid te creëeren. Ik kan daar niet zo heel veel over vinden.
In de middeleeuwen was er het handelsverbond de Hanze. Zij voeren vanaf 1100 in hun kogge's in een gebied rond dat aanmerkelijk groter was dan ons zomertochten gebied: gehele Oostzee, Noorwegen, Shetlands, Engelse oostkust, Bretagne, enzovoort. Ze hadden geen boeien en nauwelijks of geen kaarten.

Ze voeren van Hamburg door de Duitse Bocht, over onze Waddenzee en Zuiderzee de rivieren op naar Kampen en Zutphen. Ze hadden waarschijnlijk mensen met lokale kennis aan boord. Dat is altijd een gevleugeld woord: "lokale kennis". Maar wat is dat waard als je met 2 of 3 knopen stroom over het wad gejaagd wordt als je naar Kampen op weg bent? Die lokale kennis zegt je heus niet zoals een GPS waar je precies zit.
Het moet wel dat zij heel goed in staat waren de "zee te lezen" zoals mijn oude zeeloods mij dat trachtte te leren.

In de gouden eeuw was de scheepvaart vanuit Nederland heel actief: we waren toen een maritieme supermacht. De Waddenzee en Zuiderzee was de slagader van die scheepvaart. Het schijnt dat er toen al wel boeien zijn geweest. Ik kan dat niet goed terugvinden maar wil het graag geloven. Lokale overheden zullen wel verplicht zijn geweest iets aan vaarwegmarkering te doen. Ze hadden kaarten die natuurlijk heel ver stonden van de 10 meter precisie die we nu lijken te eisen èn ze hadden "pilots" zoals "het licht der zeevaart" van Willem Bleau:

Het moet zeker zo geweest zijn dat de zeelui in die tijd ook het water konden "lezen", om met die informatie, tezamen met die enkele boei, peilingen op vaste punten en transits die ze als lokale kennis of vanuit de "pilos" hadden, tot een veilige vaart te komen.
Hoewel ik weet dat het niet kan en niet verstandig is denk ik soms wel een dat we gewoon 80% van de RWS boeien kunnen afschaffen en de zee moeten leren lezen..

Mooi stuk!
Frank

Mooi stuk en de wraak is zoet.

Boeiend! Leuk dit te lezen.

Mooi verhaal, Joost.

Ik heb wel een paar dingen gelezen die hier een aanvulling op zijn:

- reeds in de Middeleeuwen lagen er in de doorvaart tussen Vlieland en Terschelling richting de Zuiderzee tonnen. En ongetijfeld zullen er ook prikken gestaan hebben. Dus ook toen waren er al hulpmiddelen,

- stuurlieden en schippers van die tijd waren echte ervaringsdeskundigen. Die ervaring bouwden ze op tijdens een zeilende loopbaan, dus de schipper wist in principe het meest. Ik heb verhalen gelezen waarin de schipper op basis van het proeven van modder die opgehaald werd kon zeggen waar ze waren. En inderdaad, ervaringsdeskundigen hebben natuurlijk alle zintuigen open staan om alle informatie uit de situatie te halen die ze kunnen, om te bepalen waar ze waren of in welke omstandegeheden ze varen.

Ik benijd je eigenlijk wel om de leermeester die je hebt gehad, Ik kijk altijd veel naar golven, stroming etc om te weten wat er gaande is, los van de apparatuur, maar er is ongetwijfeld nog veel dat ik over het hoofd zie!

Verhalen van schippers die op basis van grondproeven konden zeggen waar ze waren zijn leuk maar ook niet meer dan dat. Vroeger, nou ja, 55 jaar geleden vertelden de leraren op de KOFS opleiding dit ook al met een vette knipoog. Met zoveel stroming en tij, eb en vloed was het op de Zuiderzee met bodemverplaatsing, was het gewoon niet te bepalen.

Maar Dennis, je moet een goed verhaal nooit verpesten met de waarheid.

Vroeger speelde tijd niet zo'n grote rol als nu. We komen vrijdag avonds bij de boot en willen zondagavond weer op tijd terug zijn. Dat impliceert dat we als een veerboot heen en weer varen. Staat de wind tegen, dan zetten we de motor aan. En we hebben al die boeien en electronica nodig om een leuke tocht te kunnen varen.
Dat was vroeger anders. Met afgaand water nam men geen risico, dan ging men snel voor anker. Evenzo met wind tegen, rustig wachten tot wind en tij gunstig waren om verder te gaan.

Een kleine anekdote. In Nieuwpoort waren enkele zeilers verzameld voor een training voor Yachtmaster. "Wat ik gister op de VHF hoorde was heel bijzonder", vertelde een deelnemer. "Op de VHF hoorde ik een gesprek van de Franse VTS met een schip. Dat ging ongeveer als volgt:
- zeilschip Tres Hombres, wat zijn uw bedoelingen?
- Wij liggen voor anker.
- Wat is uw bestemming?
- Den Helder.
- Waarom vaart u niet verder?
- Stroom en wind staan tegen.
- Waarom zet u dan niet uw motor aan? Hier ankeren is ongebruikelijk.
- Wij hebben geen motor.
(lange stilte)
- Oh, goede reis.

Zeilen is vandaag de dag niet alleen ontspanning. Met onze vinkielen van 2 meter of meer, is de zee lezen niet meer genoeg. Natuurlijk zie je op het wad de ondieptes, maar zijn de geulen diep genoeg? Vastlopen in het Slijkgat tussen de boeien? Het is velen al overkomen. Onze jachten zijn eigenlijk niet geschikt voor onze estuaria, toch willen we er veilig door heen (en weer) varen.

Leuk de reacties te lezen.
Ook en juist van la mavare (dank!): en ja je hebt gelijk: wij hebben niet de tijd die ze vroeger wel hadden. Juist mede daarom heb ik de laatste jaren het solozeilen omarmd, zodat ik alleen maar met m'n eigen tijd hoef rekening te houden, waar ik 48 weken per jaar intensief met anderen hun tijd moet rekenen..

Leuk verhaal om te lezen..

Wat meer info over de Tres Hombres, dat is een vrachtschip, dat op duurzame wijze onder andere rum vervoert.
www.svtreshombres.com/

Sunday schreef : Een leuk verhaal, waarvan we er meer zouden moeten hebben op ZF!
Nou wil ik de pret niet bederven natuurlijk, maar we moet vooral niet vergeten dat ondanks alle lezen van golven, lokale kennis en wat al niet niet meer, er in de gouden eeuw heel wat meer schepen vergingen dan heden-ten-dage. Dat was ten dele als gevolg van het feit dat de vroegere schepen minder zeewaardig waren dan de huidige, maar het zal ook veel te maken hebben gehad met de gebrekkige kennis van het vaarwater.
Desondanks gaat er, zeker de laatste jaren het één en ander verloren qua vermogen om de zee "te lezen". Ik vermoed zomaar dat veel zeilers door het voortdurende geloer op een schermpje, geen idee meer hebben van wat de stroom op dat moment doet, bijvoorbeeld. Weet iedereen nog dat een gebied met licht brekende golven, bij rustig weer, de ligging van een bank aanduid?
Snapt iedereen nog dat wind tegen stroom een vaarwater al bij windje 4 in een smerige klotsbak kan veranderen, als de stroom die er tegenin staat maar hard genoeg loopt?
Ja, men ervaart het als men eenmaal in het betreffende water ligt te stuiteren, maar kwam het als een verrassing, bij wat eigenlijk een snel en makkelijk tochtje met stroom mee had moeten worden?

Van die dingen. Iedereen op ZF weet dit natuurlijk (..) maar al die schatten die ZF niet lezen; hoe moet het daar toch mee aflopen..?

--
stegman

Stegmans, dacht dat je ging zeilen?

Ik zie het wat minder negatief. De verhalen van ongelukken, vastlopers, etc., zijn volgens mij toch de uitzonderingen. Goed nieuws is nu eenmaal geen nieuws. Neemt niet weg dat dit soort kennis langzaam aan verloren gaat en dat is natuurlijk jammer. Er is maar een manier om dat tegen te gaan en dat is lezen en veel varen.

La Mavare schreef :
Het is niet voor niks dat onze voorvaderen de platbodem hebben uitgevonden... Dat loste het probleem van de diepgang al voor een deel op en droogvallen was niet zo'n probleem. Als je de tijd hebt, wacht je gewoon het volgende tij (of beter weer) af.

@buurman Sunday en La Mavare:
Ook ik kijk door mijn 'eigen bril' naar jullie posts en ik zal er niets anders over zeggen dan dat ze mij boeien.
Die 'eigen bril' laat mij in jullie posts ook precies zien hoe de 'pro's en con's' van elektrisch varen (al dan niet als hoofd of neven aandrijving) gekleurd zijn door de observator.
Sunday (elektrisch vaarder) geeft aan dat hij zijn eigen tijd wil kunnen indelen op zijn eigen manier en dit past helemaal bij 'elektrisch varen' en geeft hem ook de tijd 'kleef- en krulgolven' te observeren en tot zijn voordeel te benutten.
La Mavare (beroepsmatig vaart didacticus) is bijna verplicht zijn tijd op het water efficiënt in te delen en heeft daarmee nauwelijks tijd een 'klinische blik' (zo heet dat in de gezondheidszorg) te ontwikkelen of zelfs maar in te zetten of aan zijn student(en) over te dragen want die student moet maandag wel weer 'aan het werk' zijn.
'De zee lezen' is in onze jachtige tijd niet meer genoeg, merkt La Mavare terecht op, 'de zee niet (meer) kunnen lezen' zal altijd een gemis blijven, geeft Sunday aan.
Ik vergelijk dit met de 'interpretatie van het cardiogram' voor mijn studenten. Dat moet je kennen en kunnen, maar wat doe je 'als de batterijen op zijn'? Kun je dan 'je patiënt' nog 'lezen'?
Sunday houdt er rekening mee 'dat de batterijen ooit op kunnen zijn', hij heeft daar zelfs ervaring mee.
La Mavare kan hier helemaal niets mee in verband met de verantwoordelijkheid voor zijn opvarenden, voor hem het zwaarst wegend argument (terecht!). Twee heel verschillende 'brillen'! Ik vind het kijken door elk van deze brillen erg de moeite waard.
Groeten, Peper.

(Het zou mooi zijn om het in dit topic niet te gaan hebben hebben over de stand der techniek en hoe je daar gebruik van kunt, mag of moet maken. We weten allemaal uit ervaring waar dat op uitdraait, het forum is er vol mee).

Een mooie, haast romantische kijk op het verblijf op zee. Al dan niet zelf bedachte woorden geven vaak heel goed weer wat er gebeurt. Zo vond ik de termen kleef en krulgolven nog heel niet gek.

Ik vaar wel eens met een Spakenburger en tijdens een van die tochten had hij het over zwaar water. Er was ruig weer over getrokken en het water was minder helder. Door alle beroering zweefde er zand door het water, wat het voor de vissermannen zwaarder maakte de netten binnen te slepen. Of dat ook gebruikt werd als aanwijzing voor vis of navigatietechniek weet ik niet.

Als we het varen van vroeger met dat van nu vergelijken, bedenk dan dat er vroeger geen pleziervaart was. Alles wat voer was beroepsvaart met de bijbehorende opleidings- en ervaringstrajecten. Er werd veel langer doorgevaren bij harde wind en storm en met zware lasten aan boord. Ik wilde dat ik kon leren van een beroepsschipper.

Koko,
Je schrijft wat niet zou moeten en vervolgens doe je het zelf. Lees je laatste post nog maar eens goed door.

Peper schreef : Mooie analyse!

Proost schreef :
Je bedoelt de zinsnede " een mooie, haast romantische kijk op......."?

Okee, dat zou je kunnen lezen als: " een mooie, haast naïeve kijk op......." Maar dat bedoel ik dus niet. De nadruk ligt op "mooie".

Back on topic?

Free Bird schreef : Sterker nog: ik ga motorbootvaren!
Nieuws? In de Gouden Eeuw verschenen er nog geen kranten, volgens mij. Van het grootste deel van die vergane schepen weten we niks..

--
stegman

lodewijk stegman schreef : Nee, ik bedoel vandaag de dag. Dat het wel mee valt met de kennis van de zee t.o.v. het aantal ongelukken.

lodewijk stegman schreef : Wat we wel weten is dat vergaan een stuk gebruikelijker was dan nu. Het leven van een zeeman was een stuk hachelijker dan nu. Maar dat was het leven in het algemeen, door gebrekkige kennis van medische zaken en hygiëne e.d.

Schepen gingen ook helemaal niet zo lang mee, een VOC-schip vaak maar een of twee reizen. Dan was het opgevreten door de paalworm of inmiddels vergaan in een storm. En dan bouwden ze gewoon weer een nieuwe: een schip als de Batavia werd in zeven maanden uit de grond gestampt.

De kennis en het zeemanschap, met (zeer) gebrekkige middelen, is dus echt door schade en schande, met vallen en opstaan, ontstaan. Nog een reden om daar ontzag voor te hebben en die kennis in ere proberen te houden. Wat niet wil zeggen dat je nu meteen je electronische middelen overboord moet knikkeren.
Ik heb wel bewondering voor mannen als Hans Vandersmissen (God hebbe zijn ziel) en Henk Bezemer, die in een Waarschip 570 met hele primitieve navigatiemiddelen naar de Azoren zeilde.

Betonning en bebakening is veel ouder dan wordt gesuggereerd hierboven, al 'landelijk' georganiseerd vanaf de late middeleeuwen.

Sterker, de grote steden vochten met elkaar om eea aan te mogen leggen en te onderhouden. Dan kon je nl. paalgeld vragen. Vuurboeten en vuurtorens waren er al in de tijd van de Romeintjes, dus nog veel ouder. De hierboven aangehaalde schrijver Vandersmissen heeft daarover wel geschreven. Meen in het boekje 'Rond de Friese Zee'.

Trefwoorden om verder te googlen voor de liefhebber zijn:
(Info Noord Nederland)
Paalkist - Het recht van paalkist -
paalgeld

(Info Zuid Nederland)
geleidegeld Maas